Tại sao nên dùng định dạng WebP, AVIF để cải thiện tốc độ load web

Định nghĩa khái niệm định dạng WebP và AVIF ảnh cho web

Trong thiết kế và phát triển web, việc sử dụng định dạng ảnh tối ưu đóng vai trò cực kỳ quan trọng để giảm thời gian tải trang, tiết kiệm băng thông và cải thiện trải nghiệm người dùng. Hai định dạng WebP và AVIF là những lựa chọn hiện đại với khả năng nén cao hơn các định dạng cũ như JPEG, PNG.

Định nghĩa / Khái niệm

• WebP là một định dạng ảnh do Google phát triển, hỗ trợ cả lossy (mất dữ liệu) và lossless (không mất dữ liệu), có khả năng hiển thị ảnh có nền trong suốt (alpha channel) và ảnh động. SpeedVitals 2Wikipedia 2
• AVIF (AV1 Image File Format) là định dạng ảnh mới hơn, được phát triển bởi Alliance for Open Media, sử dụng codec AV1 cho nén ảnh để đạt hiệu suất cao hơn. AVIF hỗ trợ màu có độ sâu cao hơn (8‑, 10‑ và 12‑bit), nén lossy và lossless, và có thể hỗ trợ ảnh có trong suốt. Wikipedia 2Cloudinary 2

Mở rộng định nghĩa gắn với ý nghĩa, bản chất, vai trò

• WebP ra đời với mục đích thay thế JPEG, PNG, GIF trong nhiều trường hợp sử dụng web vì nó có thể giảm dung lượng ảnh đáng kể so với JPEG/PNG mà vẫn giữ được chất lượng hình ảnh tương đương. Wikipedia 3SPEEDSIZE™ 3SpeedVitals 3
• AVIF được thiết kế như một bước tiến tiếp theo trong lĩnh vực định dạng ảnh web, tận dụng các kỹ thuật nén video hiện đại, nhằm giảm hơn nữa kích thước file, hỗ trợ màu sắc tốt hơn, phù hợp với ảnh chất lượng cao hoặc ảnh có độ chuyển màu/phức tạp. Cloudinary 2SpeedVitals 2

Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của WebP & AVIF

Để hiểu vì sao WebP và AVIF nhanh hơn ảnh JPEG/PNG hay các định dạng cũ, cần phân tích về thành phần kỹ thuật và nguyên lý nén, giải mã.

Thành phần cấu tạo chính của WebP

• Dựa trên codec VP8 (với nén lossy) và VP8L (cho lossless). Wikipedia 2SpeedVitals 2
• Hỗ trợ alpha channel (ảnh nền trong suốt). SpeedVitals 1
• Hỗ trợ ảnh động (animated WebP). SpeedVitals
• Màu sắc 8-bit chủ yếu, chroma subsampling 4:2:0 cho lossy. Wikipedia 1

Thành phần cấu tạo chính của AVIF

• Dựa trên codec AV1, container HEIF / ISOBMFF. Wikipedia 2Cloudinary 2
• Hỗ trợ nén lossless & lossy, hỗ trợ ảnh động, alpha channel. Cloudinary 2Gumlet 2
• Màu sâu cao hơn (8‑, 10‑, 12‑bit), chroma subsampling linh hoạt hơn (ví dụ 4:2:0, 4:2:2, 4:4:4). Wikipedia 2Cloudinary 2

Nguyên lý nén và giải mã ảnh ảnh hưởng tới tốc độ load

• Nén (encoding): ảnh được xử lý trước, giảm dữ liệu dư thừa, sử dụng gần như các thuật toán tiên đoán (prediction), transform, mã hóa entropy. WebP có encoding nhanh hơn AVIF trong nhiều trường hợp do thuật toán đơn giản hơn. SpeedVitals 1
• Giải mã (decoding): khi trình duyệt tải ảnh, ảnh cần được giải mã để hiển thị. WebP thường có tốc độ decoding nhanh hơn AVIF – nghĩa là ảnh có thể xuất hiện nhanh hơn, đặc biệt trên thiết bị có hiệu suất thấp. Crystallize 1
• Kích thước file nhỏ hơn → ít dữ liệu mạng cần tải xuống → giảm thời gian truyền tải, tiết kiệm băng thông, giảm ảnh hưởng từ độ trễ mạng. Cloudinary 1

Pha 3: Phân loại / nhóm biến thể phổ biến

Các dạng sử dụng và phân loại biến thể của WebP & AVIF trong thực tế

Khi áp dụng WebP/AVIF trong web, không phải tất cả ảnh đều như nhau — ảnh chụp (photograph), ảnh đồ họa (graphic / illustration), ảnh có trong suốt, ảnh động… mỗi dạng sẽ có ưu / nhược khác nhau nếu sử dụng WebP hay AVIF.

Ảnh chụp / ảnh có chi tiết cao (photographs / complex visuals)

• AVIF thường vượt trội vì nó giữ chi tiết tốt hơn khi nén mạnh, đặc biệt với ảnh có nhiều chuyển màu (gradients) hoặc ánh sáng phức tạp. Cloudinary 2ShortPixel 2
• WebP vẫn làm tốt, nhưng khi giảm dung lượng nhiều, có thể xuất hiện noise, hoặc mất chi tiết viền nhẹ hơn.

Ảnh đồ họa, biểu tượng, câu chữ / ảnh có nền đơn giản

• WebP có thể là lựa chọn ổn hơn trong trường hợp nền đơn (= ít chi tiết) hoặc ảnh biểu tượng vì tốc độ giải mã nhanh hơn, dung lượng nén đủ nhỏ.
• AVIF vẫn có lợi nếu muốn giảm mạnh kích thước, đặc biệt ảnh lớn, nhưng đôi khi hiệu suất decoding có thể ảnh hưởng trên thiết bị yếu.

Ảnh có nền trong suốt / alpha channel

• Cả WebP và AVIF hỗ trợ alpha. Nhưng nếu cần nén lossless trong suốt, AVIF sẽ cho hiệu quả tốt hơn trong nhiều trường hợp. Cloudinary 1
• Với WebP, ảnh trong suốt lossy có thể xuất hiện viền hoặc artefact nếu nén cao.

Ảnh động (animated images)

• WebP có hỗ trợ ảnh động. SpeedVitals 1
• AVIF cũng hỗ trợ ảnh động/sequences. Wikipedia 2Cloudinary 2

So sánh định dạng WebP và AVIF ảnh cho web

Khi đứng trước lựa chọn giữa WebP và AVIF, nhiều lập trình viên và marketer băn khoăn không biết chọn định dạng nào. Mỗi định dạng có ưu điểm riêng, nhưng cũng tồn tại hạn chế đáng chú ý — và tùy vào mục đích sử dụng, người dùng nên chọn định dạng phù hợp nhất.

Kết luận:

• Nếu bạn cần giải pháp nhanh, tương thích cao, WebP là lựa chọn an toàn.
• Nếu bạn tối ưu tốc độ gắt gao, cần chất lượng hình cao và người dùng chủ yếu dùng trình duyệt hiện đại, AVIF sẽ tiết kiệm dung lượng vượt trội.
• Chiến lược thực tế nên là dùng AVIF chính fallback sang WebP khi không hỗ trợ.

Vai trò và ứng dụng thực tế của định dạng WebP và AVIF ảnh cho web

Theo thống kê từ HTTP Archive (2024), hình ảnh chiếm trung bình hơn 50% tổng dung lượng tải trên một trang web. Việc chọn định dạng ảnh hiệu quả giúp tiết kiệm hàng chục MB tải mỗi tháng, cải thiện thứ hạng SEO và tăng tỷ lệ chuyển đổi. Vậy WebP và AVIF mang lại điều gì cụ thể?

Tối ưu tốc độ tải trang và điểm Core Web Vitals

• Google PageSpeed Insights đánh giá điểm hiệu suất cao hơn nếu ảnh được nén nhẹ, chất lượng tốt — và WebP, AVIF giúp đạt được điều đó.
• AVIF có thể giảm tới 60–70% dung lượng ảnh gốc mà vẫn rõ nét.
• Giảm dung lượng → tải nhanh hơn → người dùng ít thoát trang hơn → cải thiện trải nghiệm & tỷ lệ chuyển đổi.

Góp phần cải thiện SEO và thứ hạng Google

• Google ưu tiên website tải nhanh, đặc biệt trên mobile.
• Ảnh AVIF/WebP nhẹ giúp Largest Contentful Paint (LCP) nhanh hơn — yếu tố chính trong Core Web Vitals.
• Tỷ lệ crawl và index ảnh WebP/AVIF tốt hơn nếu dùng đúng chuẩn , srcset.

Tiết kiệm băng thông – giảm chi phí máy chủ

• Với lượng truy cập lớn, việc giảm vài KB mỗi ảnh → tiết kiệm hàng GB mỗi tháng.
• Tối ưu ảnh là yếu tố cốt lõi trong quản lý hiệu suất hosting và CDN (Cloudflare, Akamai khuyên dùng AVIF).

Ứng dụng trong hệ thống CMS và nền tảng web

• WordPress hỗ trợ WebP từ 5.8; nhiều plugin hỗ trợ AVIF fallback.
• Shopify, Magento, Webflow đang từng bước tích hợp AVIF như một chuẩn mới.
• Các framework hiện đại như Next.js, Nuxt.js hỗ trợ tối ưu ảnh tự động AVIF/WebP khi build.

Những hiểu sai thường gặp về định dạng WebP và AVIF ảnh cho web

Nhiều người áp dụng WebP hay AVIF theo xu hướng nhưng không thực sự hiểu cách chúng hoạt động. Điều này có thể gây lỗi hiển thị, hiệu suất thấp hơn mong đợi hoặc thậm chí ảnh hưởng SEO nếu dùng sai cách.

“AVIF lúc nào cũng tốt hơn WebP” – Sai

• AVIF tuy có tỷ lệ nén cao hơn nhưng không phải lúc nào cũng là lựa chọn tối ưu:
  • Encode AVIF chậm, không phù hợp ảnh cập nhật liên tục.
  • Decode AVIF có thể chậm trên thiết bị cấu hình thấp.
  • Không phải trình duyệt nào cũng hỗ trợ tốt (ví dụ Safari iOS 13 không đọc được AVIF).

“WebP thay được cho mọi định dạng ảnh cũ” – Sai một phần

• WebP không hỗ trợ màu sâu (10‑, 12‑bit) như PNG trong ảnh kỹ thuật.
• Không phù hợp khi cần lossless toàn phần cho ảnh kỹ thuật số, ảnh vector, ảnh scan tài liệu.

“Cứ chuyển sang WebP là tốc độ web tăng vọt” – Sai nếu dùng sai cách

• Dùng WebP ảnh ẩn trong nền nhưng vẫn kích thước gốc lớn → không cải thiện tốc độ.
• Không dùng lazy load hoặc không preload đúng ảnh WebP/AVIF → ảnh đẹp nhưng tải chậm.

“WebP không tốt cho SEO vì Google không đọc được ảnh mới” – Không đúng

• Google hỗ trợ index ảnh WebP từ lâu (từ năm 2019) và AVIF từ 2022.
• Chỉ cần dùng đúng thẻ fallback, Google đọc bình thường.

Việc sử dụng định dạng WebP và AVIF ảnh cho web không chỉ là xu hướng, mà là giải pháp thiết thực giúp tăng tốc website, cải thiện trải nghiệm người dùng và tối ưu hóa hiệu quả SEO. Mỗi định dạng có đặc điểm riêng, và việc lựa chọn phù hợp phụ thuộc vào mục tiêu sử dụng, nền tảng kỹ thuật và đối tượng người dùng. Hiểu rõ bản chất và cách dùng sẽ giúp bạn khai thác tối đa lợi ích mà hai định dạng hiện đại này mang lại.